نورپردازی

-1- تعریف نورپردازی
نور یکی از مهم¬ترین عوامل کیفی و نمادین بوده  و از نظر کارکرد عملی از جایگاه ویژه¬ای در معماری و شهرسازی  برخوردار است. اصلی ترین کارکرد  نور ، چه طبیعی و چه مصنوعی،  روشن کردن فضا و فرم-های ساختمانی است که آنرا روشنایی می نامیم. با این¬حال نور با استفاده از نبوغ معمارانه و توجه به سه عامل 1- زیبایی شناسی 2- مفهومی و معنایی و 3 - نمادین  جهت تعریف مجدد فضاهای شهری مورد استفاده قرار میگیرد که آنرا نورپردازی می نامیم....

نورپردازی در حوزه زیبایی شناسی

در حال حاضر انواع گسترده ای از تكنیك های مختلف نورپردازی در پیش روی ما قرار دارد كه پاسخگوی سبك ها و سلیقه های متفاوت بوده و كارآیی هر یك نیز متمایز است. اگر انتخاب صحیحی در نورپردازی داشته باشید، شاهد تغییرات شگرفی در محیط خانه خود خواهید بود. نورپردازی نه تنها با خود زیبایی به همراه دارد، بلكه امنیت خانه ها را نیز ارتقا می بخشد.

نورپردازی داخلی

توجه داشته باشید كه نورپردازی صحیح در داخل خانه احساس عمومی شما را تغییر می دهد و در عین حال در بهبود وضعیت ظاهری خانه نیز به شما كمك می كند. نور توانایی آنرا دارد كه یك فضای خسته كننده را به محیطی آرامبخش و دوست داشتنی تبدیل كند. البته نورپردازی داخلی تنها در سیم كشی برق و استفاده از چند لامپ رنگارنگ خلاصه نمی شود؛ بلكه باید چند سطح نور مختلف را به كار گرفته، آنها را در تركیب با یكدیگر قرار دهید تا در نتیجه قسمتی از فضا پر نور و قسمتی دیگر كم نور تر جلوه كند. با اتكا به این روش ویژگی های خاص هر اتاق نمایان تر شده و جلوه ی تازه ای در نظر بیننده ایجاد می شود.

نورپردازی خارجی

استفاده از لامپ و سیم كشی های برق را نباید تنها به فضای داخلی خانه ها محدود كنیم. نورپردازی مناسب خارجی با روشن نمودن ورودی نه تنها امنیت را افزایش داده و اجازه نمیدهد مزاحمین از تاریكی سوء استفاده كرده و به منزلتان نزدیك شوند، بلكه زیبایی دراماتیكی را نیز به خانه شما اضافه می كند. انعكاس نور در درختان، بوته ها، سبزه ها، و محوطه ورودی زیبایی كم نظیری را خلق می كند.

افزودن ارزش مضاعف به خانه

نور پردازی باید به گونه ای انجام پذیرد كه از یك سو زیبا باشد و از سوی دیگر هزینه های مالی زیادی را به دوش خانواده متحمل ننموده و انرژی زیادی را نیز مصرف نكند. طبق تحقیقاتی كه در حوزه معاملات ملكی به انجام رسیده، پژوهشگران به این نتیجه دست پیدا كرده اند كه خریداران اشتیاق بیشتری به خرید خانه های روشن از خود نشان می دهند. كارشناسان تا اثبات این نكته كه نورپردازی حتی در تغییر حالات درونی انسانها نیز موثر است، پیش رفته اند.
برای شروع ابتدا معین كنید كه از مشاهده رنگ ها می خواهید چه احساسی پیدا كنید و بعد برای رسیدن به نتیجه مورد نظر اقدامات لازم را بعمل آورید. به این منظور می بایست كارتان را از مقدمات نورپردازی شروع كنید. ابتدا با خود فكر كنید كه قصد دارید از روشنایی هر اتاق چه حسی بگیرید. سپس نقطه های معینی را در نظر گرفته و آنها را روشن تر از سایر قسمت ها كنید. به عنوان مثال در اتاق كار جایی كه مطالعه می كنید و یا از كامپیوتر استفاده می كنید باید روشن تر از سایر قسمت ها باشد. برای روشن تر كردن هر چه بیشتر این فضا ها می توانید از چراغ های مطالعه رومیزی كمك بگیرید.

آشپزخانه و دستشویی نیز جزء مكانهایی هستند كه نیاز به نور بیشتر و دقیق تری دارند و برخی مكانهای داخلی آن نظیر قسمت فوقانی آینه ها و .. نیاز به نورپردازی های سقفی دارند كه می توانید از هالوژن های كوچك برای بیشتر روشن كردن این مناطق استفاده كنید. زمانیكه نورپردازی كلی خانه تمام شد، ترتیبی بدهید كه گوشه های اتاق ها و كنج دیوارها قدری تاریك تر از سایر نقاط به نظر برسند. این تكنیك به ویژه در اتاق خواب كاربرد دارد و به فضای شما حجم و بعد می دهد. سعی كنید برای اتاق خواب بیشتر از لامپ هایی با نور ملایم استفاده كنید و اگر قصد مطالعه دارید، بهتر است از یك چراغ رومیزی استفاده كنید كه در صورت نیاز آنرا روشن كرده و در بقیه مواقع خاموش باشد. یك مسئله حیاتی در اتاق خواب این است كه نباید هیچ گونه نور مستقیمی روی سقف بالای تخت خواب وجود داشته باشد.

اگر لامپ ها را به سمت بالا بر روی سقف نصب كنید، هم نور بطور مستقیم نمی تابد و هم ارتفاع اتاق افزایش پیدا كرده و بعد دیوارها بیشتر شده و عمق و ژرفای كلی محیط افزایش پیدا می كند. برای كمتر كردن نور در سایر مناطق نیز می توانید مقابل منبع نور یك گلدان گل بگذارید. این كار هم نور ا كم می كند و هم سایه های جالبی بر روی دیوارها ایجاد می نماید.

در آخر باید اشاره كنیم كه همیشه مراقب استفاده بیش از اندازه از چراغ ها باشید، چرا كه نورهای زیادی كه با یكدیگر همخوانی نداشته باشند باعث خفه شدن فضا می شوند.

کیفیت
کیفیت نورپردازی به شدن نسبی نور بستگی دارد. به این ترتیب دو حدنورپردازی داریم :

نورپردازی سخت : همان طور که از نامش نیز پیداست ، نورپردازی را سخت گویند که در آن ازنورهای شدید استفاده می شود. برای مثال در طبیعت ، آفتاب ظهر نور سخت ایجاد می کند. در نورپردازی سخت ، سایه ها کاملا مشخص و تند هستند و بافت ها و کناره های تیزایجاد می شود.

نورپبرای مثال نور آسمان ابر آلود ، نرم است. دراین نورپردازی ، خطوط و بافت ها کمی نرم ، پخشیدگی نور بیشتر و تضاد ملایم تری بیننور و سایه وجود دارد.

جهت
جهت نورپردازی ، بر مسیری اشاره می کند که نور به شی ء می تابد. اینمسیرها عبارت اند از :

نور جلویی :نوری که از رو به رو به سوژه می تابد.

نور پشتی :این نور از پشت موضوعی که قرار استفیلم برداری شود به آن می تابد و می تواند در زوایای مختلف از پشت بتابد برای مثالمستقیم ، از بالا ، از پهلو و ... . نور پشتی اگر همراه دیگر نورها نباشد اثری ضدنور دارد و سوژه را تاریک و تیره می کند. همچنین این نور کمک می کند خطوط مرزی مشخصشوند و سوژه از پس زمینه جدا شود.

« به تصویرسمت چپ توجه کنید ، که چگونه تنها استفاده از نور پشتی ، سوژه را تاریک و در نتیجهآن را مبهم و مرموز کرده است.»

نورپایین :نوری که از جلو و از پایین به سوژه می تابد برای مثال کسی که درکنار آتش نشسته و نور آتش از پایین چهره او را روشن می کند. از آنجا که نورپردازیاز پایین ، چهره را تحریف می کند ، ممکن است برای خلق وحشت از آن استفادهشود.
ردازی نرم : در نورپردازی نرم ، روشنایی ها پخشیده هستند و شدت نور به نسبتنورپردازی سخت کمتر و ملایم تر است.
نور بالا :نوری که از جلوو از بالا به سوژه می تابد. این نور اگر بر چهره بازیگر بتابد استخوان بندی صورت اورا به خوبی نشان می دهد ، به همین خاطر هر گاه فیلم ساز بخواهد حالت چهره و حسموجود در چهره بازیگر ، نمایان شود از این نور استفاده می کند.

جهاتی که دراینجا گفته شد جهات اصلی هستند کمی تغییر زاویه می تواند ، جهات نوری دیگر و درنتیجه کاربردهای بیشتر ایجاد کند.

منبع
منبعی که نور را تولید می کند. ممکن است فیلم ساز نخواهد از یک منبع نور مصنوعی استفاده کند و نور طبیعی که درمحیط وجود دارد را مناسب بداند و تنها با کمی تغییر در شدت و ضعف و یا سمت و سوی آن، از طریق فیلتر های نوری یا موانعی که بر سر راه نور ایجاد می کند ، نور موردنیازش را تامین کند ( این کار در فیلم های مستند بیشتر مرسوم است ). همچنین فیلمساز می تواند برای رسیدن به نور مورد نظرش در صحنه ، از انواع پروژکتورها ونورپرداز ها استفاده کند.
در اغلب فیلم های داستانی از منابع نوری اظافی برایاعمال کنترل بیشتر بر کیفیت تصویر استفاده می شود. در بیشتر فیلم های داستانی ،چراغ های رو میزی ، چراغ های خیابانی و لامپ هایی که در میزانسن می بینیم ، منبعاصلی تامین نور فیلم برداری نیستند و هم زمان با آنها منابع نوری دیگری خارج ازصحنه ، بخش های مختلف آن را روشن می کنند.
فیلم ساز باید تلاش کند ، تا طرحی ازنورپردازی ایجاد کند ، که با منابع نوری موجود در صحنه مانند همان چراغ های رومیزیو ... هم خوانی داشته باشد. برای مثال در حالی که در تصور می بینیم ، تنها یک شمعبه عنوان منبع نور در صحنه وجود دارد ، نمی توان صحنه را خیلی رو شن و پر نورکرد.

رنگ
فیلمسازهایی که می خواهند بر نورپردازی کنترل داشته باشند ، با نور تا حد امکان سفیدخالص کار می کنند. فیلم سازها با استفاده از فیلترهایی که در جلو منبع نور قرار میدهند ، می توانند نور را به هر رنگی که می خواهند در بیاورند. برای مثال ، برایالقای نور شمع به ته رنگی نارنجی نیاز است و یا برای القای رنگ شب به آبی متمایل بهارغوانی. رنگ نور بسیار مهم است و تاثیرگذار. با به کار بردن رنگ مناسب در نور میتوان به خلق فضا بسیار کمک کرد ، مانند آنچه در مثال نور شمع و نور شب گفته شد.

ما عادت کرده ایم که به نور محیط هر روزه خود بی توجه باشیم ، از این رونورپردازی فیلم هم می تواند به سادگی برایمان عادی شود و حتی بدتر بی اهمیت جلوهکند ، با این حال ظاهر یک نما و حس نهفته در آن ، با ویژگی هایی که نور صحنه از آنبرخوردار است می تواند کنترل شود. فیلم ساز به طرق مختلف می تواند با دستکاری اینعوامل و با ترکیب آنها به تجربه بیننده شکل بدهد.

پس از آنکه نورپردازی هرصحنه کامل شد ، باید مراقب بود که نور برای دوربین کافی باشد. در این مرحله مدیرفیلم برداری بانورسنج ،مقدار نور تابانده شده به صحنه و مقدار نوری را که توسط اجسام ، به ویژه اجسام براقبازتابیده می شود را اندازه می گیرد و با استفاده از آن ، ابزار لازم برای فیلمبرداری از آن صحنه را فراهم می کند.

انواع نورپردازی باغی

اختصاص دادن نواحی معینی برای نورپردازی، به ما کمک می کند که در یک فضای سبز اثرات مختلفی روی بیننده بگذاریم. یک مجسمه هنگامی که در کنار گیاهان سبز قرار می گیرد، منظره ای کاملا متفاوت با زمانی که کنار یک دیوار ساده قرار دارد ایجاد می کند. باید از تمامی شیوه های نورپردازی برای دستیابی به یک نورپردازی خاص و اثرگذار استفاده کرد.

محدوده تکنیک های مستقیم تطبیقی شامل نورپردازی به سمت بالا و نورپردازی به سمت پایین است و برای دستیابی به نتایج ماهرانه می توان از نورپردازی تأکیدی استفاده کرد.

نورپردازی به طرف پایین( (downlighting)

نورپردازی به سمت پایین استخری از نور روی سطوح زیرین به وجود می آورد، که این امر علاوه بر ضریب اطمینان و امنیت، توانایی دید در شب را افزایش می دهد.

گل ها و گیاهان به سمت بالا تمایل دارند و صورتشان به سمت خورشید است. با کمک این نوع نورپردازی می توان آن ها را به خوبی نشان داد.

به طور کلی برای نورپردازی به سمت پایین به منظور ممانعت از خیرگی چشم از حباب هایی که دارای قدرت کمتری هستند استفاده می شود. نوری که به سمت پایین می تابد بازتاب شدیدتری را به چشم باز می گرداند. برای رفع این عیب از نور سندبلاست شده جهت پراکندگی نور به اطراف استفاده میشود.

این نورپردازی جهت تأمین روشنایی موارد زیر به کار می رود:

چمن، دیوار منتهی به پشت بام، مجسمه ها، آلاچیق، میز ناهارخوری

این نورپردازی که از سمت پایین شیء به سمت بالای آن هدایت می شود، به دلیل معکوس بودن با جهت نور روز جلب توجه می کند. لامپ به گونه ای نصب می شود که پرتو های نوری آن دقیقا روی نقطه دید نباشد و کمی پایین تر از آن قرار گیرد. بنابراین زیبایی شئ نورپردازی شده بدون مواردی چون ایجاد خیرگی یا عدم تمرکز در محلی که لامپ قرار دارد، مورد ارزیابی قرار می گیرد. در جایی که چندین نقطه دید وجود دارد و نورپردازی کل شئ مورد نظر است، درخشندگی داخلی و خارجی کاسه چراغ باعث کاهش خیرگی چشم در نقاط مختلف می شود.

این نورپردازی عمومی ترین نوع نورپردازی جهت باغ هاست؛زیرا تقریبا در همه جا امکان نصب آن وجود دارد. در صورتی که نورپردازی از سمت بالا به دلیل نیاز به استراکچر همیشه در دسترس نیست.

نورپردازی به طرف بالا up light میخی به دلیل هزینه کم، سهولت جابه جائی، سهولت تنظیم با رشد گیاهان و تغییرات فصول بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند.

با نورپردازی به سمت بالا اثرات متفاوتی را می توان ایجاد کرد مانند:

نور های تأکیدی Accent lighting

نور های کامل Washing

نورپردازی برای تأکید به روی بافت Grazing

نورپردازی برای تأکید به روی بافت(Grazing)

این نوع نورپردازی برای تأکید بر موارد ذیل است:

درختان، نمای خانه، مجسمه، دیوار

ما تصور می کنیم منظور از نورپردازی بالا، قرار دادن منبع نوری روی سطح زمین است. در حالی که با نصب نور های موضعی روی دیوار ها، شاخه ها یا زیر آب نیز می توان این حالت نوردهی را ایجاد کرد.

این نورپردازی در جایی که بافت از یک سمت قابل مشاهده است، استفاده می شود.

نورپردازی در زاویه ای دقیق در نزدیکی سطح باعث تأکید برآن سطح می شود؛ چون روی سطح سایه های قوی ایجاد می کند. از آن جایی که لغت texturing با Grazing هم معناست، این نورپردازی در برخی مواقع نورپردازی بافتی نامیده می شود و تأکید خاصی روی بافت و رنگ دارد.

نورپردازی به سمت بالا کنار تنه درختان، تأکیدی بر بافت، رنگ و الگوی پوست درخت است. در حالی که همان نورپردازی در کنار یک درخت ستونی شکل مانند کاج باعث می شود تأکید بر بافت شاخ و برگ درخت می شود.

کاربرد اصلی این نوع نورپردازی به روی دیوار سنگی و آجری است قرار دادن لامپ ها نزدیک دیوار برای نشان دادن برآمدگی های سطوح مانند: ملات، بندکشی ها وخلل و فرج موجود در سطوح است.

نور پردازی کامل Washing

wall washing نوری است که سطح دیوار را کاملا می پوشاند و کاربری های بی شماری دارد. در باغ های مدرن که پوشش یا نقاشی دیوار بافت خاصی ندارد، نورپردازی به شیوه نوری است که سطح دیوار را کاملا می پوشاند و کاربری های بی شماری دارد، نورپردازی به شیوه washing توجه را به سمت رنگ یا انعکاس نور دیوار جلب می کند، تا فضایی را تعریف کرده و محیطی دوستانه و صمیمی خلق کند. نکته کلیدی جهت ایجاد چنین تأثیری دریک فضای خودمانی و کوچک استفاده از نوری کم ارتفاع است که نقش و نگارهایی ظریف و چشم نوازی را ایجاد می کند.

لامپ ها هم روی سطح زمین و هم داخل سطح زمین نصب می شوند. همچنین ممکن است حباب سندبلاست شده یا ساده و یا حتی رفلکتور جداگانه داشته باشند.

این نورپردازی برای ایجاد ارتباط بصری یا پس زمینه حصار ها و یا کاج های چتری استفاده می شود. و در مقیاس بزگتر برای نور پردازی آبنماها به کار می رود.

البته باید به خاطر داشته باشید که این نوع نورپردازی وقتی شما از پنجره به بیرون نگاه می کنید یا وقتی در راهرو ورودی قدم می زنید، باعث ایجاد خیرگی می شود.

خصوصیات نورپردازی معماری یک بنا، بیشتر وابسته به روش های انتخابی نوع لامپ در مناطق مسکونی است. غیر متداول ترین این نوع نورپردازی استفاده از(flood lighting) کوچک یا نور رو به پایین است که نور را پراکنده می کند. به طور مثال زیر لبه پشت بام استفاده می شود. می توان با تأکید بر نور روی گیاهان، نور ورودی و مسیر های منتهی به آن، نور آبنما و دیوار خانه ها، نوعی امنیت نوری ایجاد کرد.

نورپردازی متقاطع(cross lighting)

نور های مورب یا متقاطع عبارتی است که موقعیت یک چراغ و جهت نوردهی آن را بیان می کند. بدین صورت که چراغ را در کناره سوژه قرار می دهیم تا نور به طور مورب از روی آن عبور کند. نورپردازی متقاطع یک حصار گیاهی به گونه ای است که یک حباب پرتو های موضعی وسیعی روی گیاه بتاباند و تأثیری روی بافت وسطح آن نداشته باشد.

استفاده از این نوع نورپردازی در مقایسه با نورپردازی از روبرو، باعث تأکید بیشتر بر بافت و فرم سوژه می شود. کاربرد مفید این نوردهی در جایی است که حجم یک مجسمه یا یک نقش برجسته یا کوزه روشن شده با نور رنگی به دلیل نورپردازی از روبرو، کاملا مشخص است و قسمتی از جسم به دلیل سایه دار شدن دیده نمی شود. و این مشکل با اضافه کردن لامپی در قسمت دیگر برطرف می شود، همچنین با استفاده ازلامپی با درخشندگی حباب کمتر با فاصله دورتر می توان خصوصیات بافتی ایجاد شده توسط چراغ اول را کم ولی نور را از بین نبرد.

در جایی که از دو منبع نوری برای ایجاد توازن استفاده شود، چراغ هایی که به صورت میخی نصب می شوند قابلیت انعطاف بیشتری به ما می دهند.

نورپردازی تأکیدی(accent lighting)

این روش شامل استفاده از لامپ های مستقیم برای تأکید بر یک تک گیاه، نقطه کانونی و دیگر خصوصیات مقلبل دید است. و در یک پس زمینه از حصار گیاهی کمتر به چشم می آید. همچنین نورپردازی تأکیدی را می توان با نور هایی به سمت بالا و یا پایین و یا متقاطع و یا حتی با هر منبع نوری زیر آب یا روی درختان و یا روی زمین و یا روی هر ساختار دیگری ایجاد کرد.

تمرکز پرتو های نوری قوی به روی سوژه، این نورپردازی را به وجود می آورد. لازم است که برای این کار هدف گیری نوری به دقت انجام شود و از تاباندن نور بیش از اندازه پرهیز شود، و یا نور به صورت یکنواخت بر سطح بتابد. نور های تابیده ی دورتر از نقطه کانونی، سایه های نازیبایی روی سطح مجاور ایجاد می کنند.

نورپردازی موضعی(spotlighting)

عبارت نورهای موضعی اغلب با نور های تأکیدی اشتباه گرفته می شود و برخی اوقات یک معنی از آن ها برداشت می شود. نور موضعی معمولا به نوری گفته می شود که به علت نبود موقعیت عملکردی جهت نصب منبع نور در فاصله ی نزدیک، در فاصله ی دورتری نصب می شود. به عنوان مثال در لبه پشت بام ساختمان استفاده می شود تا نقاط کانونی، خصوصیات پیاده رو و یا سطح زمین را روشن سازد. و یا برآمدگی حجم چتری شکل درخت را از حصار گیاهی تفکیک می کند.

پرتوی نور موضعی قادر است نور ملایمی را که از فاصله دورتری تابیده می شود، جبران کند.

تصاویر زیبای ابنمای شهری